فرمت فایل: ورد - Word  

مرجع فایل - قابل ویرایش ) 

تعداد صفحه : 6
مفهومتوسعه توسعهبه‌عنوانفرایندیچندبعدی،كههمه‌یابعادسیاسی،اجتماعی،فرهنگیواقتصادیراپوششمی‌دهد،نشاندهنده‌ییكحالتاست؛یعنیشرایطیكهجامعهبه‌طوركیفیازامكاناتكمّیخویش،درجهتآرمانیكهبرایخودشقائلاست،به‌طورهمهجانبهاستفادهمی‌كند. "مایكلتودارو" دربیانذوابعادبودنتوسعه،اینپدیدهراجریانیچندبعدیمی‌داند؛كهمستلزمتجدیدسازمانوجهت‌گیریمجموعه‌ینظاماجتماعیواقتصادیكشوراستوعلاوه‌بربهبودوضعدرآمد‌هاوتولیدآشكار،متضمنتغییراتبنیادیدرساخت‌هایاجتماعی،نهادیواداریونیزطرزتلقّیعامّهودربیشترموارد،حتیآدابورسومواعتقاداتاست.[1] ابعادتوسعه 1.توسعهاقتصادی؛توسعهاقتصادیفرایندیاست،كهدرطیآن،شالوده‌هایاقتصادیواجتماعیجامعهدگرگونمی‌شود. به‌طوریكهحاصلچنیندگرگونیوتحوّلیدردرجه‌یاول،كاهشنابرابری‌هایاقتصادیوتغییراتیدرزمینه‌هایتولید،توزیعوالگوهایمصرفجامعهخواهدبود. امروزهتوسعهاقتصادیتنهادرچارچوبتئوریخالصاقتصادیموردتوجهنیست؛بلكهبنابهگفته "میردال"،رشدوتوسعهاقتصادییكمسألهاجتماعی-سیاسیوفرهنگیاست. البتهبینرشدوتوسعهاقتصادی،تفاوتوجوددارد. رشداقتصادیصرفاًبیان‌كنندهافزایشتولیدیادرآمدسرانه‌یملیدریكجامعهوبیشترمتّكیبهارقامكمّیاست؛امّاتوسعهاقتصادی،فرایندپیچیده‌تریاستكهبهمفاهیمیچونتغییروتحوّلاتاقتصادینزدیك‌تراست؛تامفهومرشداقتصادی. 2.توسعهاجتماعی؛ایننوعتوسعهباچگونگیوشیوهزندگیافرادیكجامعهپیوندیتنگاتنگداشتهودرابعادعینی،بیشترناظربربالابردنسطحزندگیعمومیازطریقایجادشرایطمطلوبوبهینهدرزمینه‌هایفقرزدایی،تغذیه،بهداشت،مسكن،آموزشوچگونگیگذراندناوقاتفراغتمی‌باشد. 3.توسعهسیاسی؛توسعهسیاسیفرایندیاستكهزمینهلازمرابراینهادیكردنتشكّلومشاركتسیاسیفراهممی‌كندوحاصلآنافزایشتوانمندییكنظامسیاسیاست. 4.توسعهانسانی؛توسعهانسانیروندیاستكهطیآنامكاناتبشرافزایشمی‌یابد. ایننوعتوسعهكهمردمرادرمحورفرایندتوسعهقرارمی‌دهدونهصرفازدیادثروتودرآمدرا،عناصریهمچونبرخورداریازحیثیّتومنزلتشخصیوحقوقانسانیتضمین‌شدهوفرصتداشتنبرایدست‌یابیبهنقشخلّاقوسازندهرادربرمی‌گیرد. البتهتأكیدایننوعتوسعه،بررویشاخصطولعمر،سطحدانشوسطحمعاشآبرومندمی‌باشد.[2] 5.توسعه‌یفرهنگی؛اینمفهومازاوایلدهه 1980 ازطرفیونسكودرمباحثتوسعهمطرحشدهوازمفاهیمیاستكهنسبتبهسایربخش‌هایتوسعه،چونتوسعهاقتصادی،اجتماعیوسیاسیازابعادوبارارزشیبیشتریبرخورداراستوتأكیدبیشتریبرنیازهایغیرمادیافرادجامعهدارد. براساساینتوسعه،تغییراتیدرحوزه‌هایادراكی،شناختی،ارزشیوگرایشیانسان‌هاپدیدمی‌آید،كهقابلیت،باورهاوشخصیتویژه‌ایرادرآن‌هابه‌وجودمی‌آوردکهحاصلاینقابلیت‌هاوباورها،رفتارهاوكنش‌هایمناسبتوسعهمی‌باشد. البتهتوسعهفرهنگیبه‌معنایگسستنازسنّت‌هانیست؛چراكهسنّت‌هاانباشتوذخیره‌ی‌تجاربگذشتهیكجامعهاست. پستوسعهفرهنگیرابایدتوسعهبراساسگسترشسنّت‌هاوتجاربگذشتهدانستونهنفیآن‌ها. توسعهفراگردیاستكهدرآنسنّت‌هاوتجاربگذشتهازنووبراساسنیازهاوشرایطتازهبازاندیشیوبازسازیشدهوتوانایی‌هایبالقوّهانسان‌هاازاینطریقشكوفامی‌شود. ازاین‌روبایدگفتكهمفهومهویّتفرهنگیازمفهومتوسعهجدانیست. توسعهفرهنگیباتأكیدبرهویّتفرهنگی،بهینه‌سازیشرایطفرهنگیورشدكمّیوكیفیمسایلمربوطبهخودرانویددادهومبتنیبرپویشآگاهانهوخردمندانهدرجهتحفظهویّتملیوفرهنگیواستفادهازتمامنیروهایموجودجامعه،گامبرمی‌دارد. برایتحققایننوعتوسعهكهبیشازسایرابعادتوسعه،برمحورانسانبناشده،لازماستكهفرهنگتوسعهدرجامعهنهادینهشود؛بدینمعناكهسنت‌ها،ارزش‌هاوآرمان‌هایموجوددرجامعهراكهمی‌تواندعاملیبرایتحققتوسعهموردنظرباشد،تشویقوترویجنمودهونهادهایمناسبباآن‌هادرجامعهایجادشدهودرعینحالبهپالایشعناصرنامطلوبدرفرهنگهمتگماردهشود. آن‌چهدرتوسعهفرهنگیاهمیّتدارد،باوركردنسرمایه‌انسانیاست. مرادازسرمایه،علمودانش،قابلیّت‌ها،تجاربونهایتاًنظموانضباطیاست،كهابزارهاودستگاه‌هایفرهنگیدرجامعهپدیدمی‌آورند. ازاین‌روسرمایه‌‌یانسانیرانبایدفقطدركمّیتدانش‌آموزانیادانشگاهیانجستجوكرد؛بلكهسرمایه‌انسانیبهدرجهتواناییعلمی،فنّی،حرفه‌ایوفكرییككشوروابستهاست. بایدتوجهداشتكهنمی‌توانتحققتوسعهاقتصادیرابه‌معنایتحققتوسعهفرهنگیدانست؛چراكهآن‌چهدرتوسعهفرهنگیمهماست،تحقیقدرابعادمتعددووجوهمتكثّرآناستونهبعدفرهنگیدرتوسعه. 6.توسعهملی؛فرایندتوسعه‌یهمهجانبه‌ایاست،كهابعادگوناگونتوسعهاجتماعی،سیاسی،اقتصادی،فرهنگی،امنیتی (دفاعی) وارتباطاتمتقابلآن‌هارادربرمی‌گیرد؛به‌گونه‌ایكههركدامازابعاداینفراینددرارتباطمستمرباابعاددیگرقرارداشتهودركنشوواكنشوتأثیروتأثّرمتقابل،یكدیگرراكاملویكپیكرهواحدیبه‌نامتوسعهملّیراپدیدمی‌آورند.[3] توسعهپایدار توسعهپایدار،مفهومیاستكهاخیراًدرادبیاتجامعه‌شناسیمطرحشدهاست. مرادازتوسعهپایدارتنهاحفاظتازمحیطزیستنیست؛بلكهمفهومجدیدیازرشداقتصادیاست،كهعدالتوامكاناتزندگیرابرایتماممردمجهانونهتعداداندكیافراد،برگزیدهاست. درفرایندتوسعهپایدار،سیاست‌هایاقتصادی،مالی،تجاری،انرژی،كشاورزی،صنعتیو ...،به‌گونه‌ایطراحیمی‌شوند،كهتوسعهاقتصادیواجتماعیوزیست‌محیطیراتداومبخشد. برایناساس،دیگرنمی‌توانبرایتأمینمالیمصارفجاری،بدهی‌هایاقتصادیكهبازپرداختآنبرعهده‌ینسل‌هایآیندهاست،ایجادكرد. توسعهپایدارمستلزمایجادتغییریدراستفادهازمنابع،هدایتسرمایه‌گذاری‌هابه‌سمت‌گیریتوسعهتكنولوژیوتغییراتنهادی‌ایاست،كهبانیازهایحالوآیندهسازگارباشد. درنهایتمی‌توانتوسعهپایداررابه‌معنایعدمتحمیلآسیب‌هایاقتصادی–اجتماعیویازیست‌محیطیبهنسل‌هایآیندهدانست؛هرچندآنچهازمفهومتوسعهپایدارمصطلحشده،صرفاًبهعنصرحفاظتازمحیطزیستتوجهدارد.[4] توسعهبرون‌زاودرون‌زا توسعهبرون‌زانوعیالگویتوسعه‌ایاست،كهمنشأوجهت‌گیریخارجیداشتهوبرتقلیدازكشورهایتوسعه‌یافتهغربیتأكیدمی‌ورزد. اینالگوبهاوضاعوشرایطدرونیجامعهچندانتوجهینداشتهودرزمینه‌هایاقتصادیباملاكقراردادنالگوهایكلاسیكتوسعهاقتصادیكهتأكیدبراقتصادبازاروعملكردآندارند،درجهتنیلبهانباشتسرمایهبه‌عنواننیرویمحركه‌یتوسعهاقتصادیمطابقباالگوهاینظامسرمایه‌داری،گامبرمی‌دارد. اماتوسعهدرون‌زامنشأوجهت‌گیریداخلیداشتهومنابعوشرایطداخلیموردتوجّهقراراستوازتقلیدوالگوبرداریمحضازخارجاجتنابكردهوتلاشخودرابرایتحقّقتوسعه‌ایهمگونومتوازندرجامعهبه‌كارمی‌بندد. برخیهمچون "پاولماركهنری" معتقدندكهتوسعهنمی‌تواندكاملاًمستقلودرون‌زاباشد؛كهبهنظرمی‌رسدایننظریاتدرراستایوابستهكردنجوامعبهغربگامبرمی‌دارند.[5] توسعهوارزش‌هایاجتماعی درموردرابطهارزش‌هایموجوددریكجامعهباتوسعه،‌دودیدگاهفكریوجوددارد: دردیدگاهاول،برایحصولنوسازیلازماستارزش‌هاینوبه‌مقیاسوسیع‌تریوجودداشتهباشد. اینگروه،مدعیاستكهقیودخانوادگیمانعپیدایشخطرپذیرینواست؛همان‌طوركهتنبلی،قضاوقدریبودن(به‌معنایغیرصحیحوعوامانه‌یآن)،رجحانفراغتبركار،اسرافبرقناعتو ...،به‌نوبه‌یخود،ازموانعنوسازیهستند.