فرمت فایل: ورد - Word  

مرجع فایل - قابل ویرایش ) 

تعداد صفحه : 14
لغت نامه دهخدا یاقوت . (اِ) ۞ نامجوهریاستمشهوروآنسرخوکبودوزردمیباشد. گرموخشکاستدرچهارموقایمالناریعنیآتشاوراضایعنمیکندوباخودداشتنآندفععلتطاعونکند. (برهان ) ۞ . بیرونیگویدحمزةبنالحسناصفهانیآردکهاسمیاقوتبهفارسییاکنداست . ویاقوتمعربآناست ... (بیرونیالجماهرص 33). یاقوتازیونانیهیاکینتس (بهمعنینوعیاززهر) است . یکیازسنگهایآذرینکهجزءکانیهایسنگهایاسیداست . ترکیبشیمیاییاینسنگآلومین۞ (بهفرمول 2O3.Al) خالصاستکهممکناستبمقدارکمبامواددیگرآغشتهشود (ازقبیلکرم،آهن،زیرکن۞ وغیره ). اینسنگدرسیستمرومبوادریک۞ متبلورمیشود. سختیآندردرجهبندیهائوئی۞ برابر 9 استوبنابراینبعدازالماسسختترینکانیهاستوآنراباالماستراشمیدهندومعمولاًتراشآنبشکلتراشبرلیاناست . وزنمخصوصاینسنگبین 3/93 تا 4/08 است . یاقوتبیشتردرلایههایآتشفشانیقدیمیتبتوهندپیدامیشودودارایاقساممختلفاستکهمرغوبتروقیمتیترازهمهیاقوتآتشیاست . یاکند. اصلآنیونانیاستوبرایبعضیمعربیاکندفارسیاست . (ثعالبی ). یاکند. (فرهنگاسدینخجوانی ). جوالیقیآرد: یاقوتاعجمیاستجمعآنیواقیتاستوعرببدانتکلمکردهاست . مالکبننویرهٔ یربوعیگوید: لنیذهباللؤمتاجقدحبیتبه منالزبرجدوالیاقوتوالذهب . یقولللنعمانبنالمنذرلماعرضعلیهالردافةفابی،فطلبهفهربمنه . (المعربص 356). وکلمههای : یاکند. پاکند. باکند. باکیدهراترجمهٔ لغتیونانیهیاکینتسمیدانند. ابوالاشبالمصححالمعربگوید: کلمهٔ یاقوتدرقرآنکریمآمدهاست،درآیهٔ 58 سورهٔ الرحمن «کانهنالیاقوتوالمرجان ».بعضیادعاکردهاندکهفارسیمعرباستلکناصلآنرانیاوردهاندوالابأنستاسماریکرملیدرحاشیهٔ نخبالجواهرص 2 آوردهکهاینکلمهمعرباز «هیاکینتس » یونانیاستومعنیآن «نوعیازگلاست » لیکناینگفتهفقطادعائیبیشنیستوظاهراًکلمهٔ یاقوتعربیاستومادهٔ اصلیآنمانندریشهٔ بسیاریازلغاتازمیانرفتهومردهاست . (المعربحاشیهٔ ص 35). بیرونیگوید: لقبآننزدفارسیان «سبجاسمور؟»استیعنیدافعالطاعونویاقوترارنگهایمختلفباشد،چونرمانیوبهرمانیوارجوانیولحمیوجلناریووردی،ورمانیاجوداقسامیاقوتاستوسپسبهرمانیوبعدازآنارجوانی . (ازالجماهربیرونی ). حمداﷲمستوفیگوید: بخاریعذبکهدرمعدنلختبماندوحرارتآفتابآنرانضجدهدغلیظشودوصفاوثقلیدراوپیداگرددپسصلبشودولونشسفیدبود. پسسبزشفافپرشعاعگرددوآنرابهپرطاووسنیزتشبیهکنندوداغیشخواند. پسبهمرورزمانازرقشودپسزردشمسی،پسنارنجیپسارغوانیسرخصافیگرددوگفتهانددرهرهزارسالازرنگیبرنگیشود. (نزهةالقلوب ). یاقوتششنوعاستاحمر،اصفر،اسود،ابیض،اخضرکهآنراطاوسیگویندوکبود.(جواهرنامه ). وآنسرخرمانیاست . (بحرالجواهر). ونیزرجوعبهکتابترجمهٔ صیدنهٔ ابوریحانذیلاحجارشود. وبهتریناوسرخشفافگلناریاستکهبهرمانیورمانینامندوبعدازآنخمریپسدردیولعلازاقسامسرخاوستوبعدازصنفسرخاوزردنارنجیاستپسزعفرانیپسلیموئیوبعدزردکبودآسمانگونیاستپسکشلیپسلاجوردیپسنیلیپسزیتیوبعدازهمهسفیدآن . وغیرسرخرمانیاقسامدیگرتابآتشندارندوسرخاوازآتشرنگینترمیگرددوچونباسفیداوشائبهٔ سرخیباشدازآتشمعتدلکهاورابررویسفالیگذارندتمامرنگمیگرددویاقوتصلبترازهمهاحجاراستبغیرالماسورایحهٔ کریههودودوعرقمضراوستومالیدناوبهجذعسوختهوآبسنبادهباعثجلایاوشود. (تحفهٔ حکیممؤمن ). ازسنگهایمعدنینفیسعظیمالقدرنزدمردم . والوانواصنافمیباشدازسرخوزردوکبودوسبزوپستهایوسفید... وهریکبنامیمخصوصندسرخرابههندیمانکدیدموزردرابهعربیبسراقوبههندیپکهراجونیلیرابهفارسینیلموبههندینیلمن . مادهٔ تکونآنکبریتوزیبقصافیخالصشفافبراقاستوفاعلانعقادآنبرودتودرمقدمهٔ کتابنیزبتفصیلمذکورشدوشنیدهشدهکهدرپیکودرقطعهٔ زمینیکهمعدنیاقوتاستودرآنجابهممیرسدکسیسکنینمیتواندکردوخاکآنسیاهرنگوصلبوکبریتیاستیعنیبویکبریتازآنمیآیدودرموسمبادوبارشوطوفانورعدوبرقصاعقهبسیاردرآنمیافتدوزمینآنتماممنشقمیگرددوازشکافهایآنزمیننیزبویکبریتبسیارمیآیدبحدیکهمتأذیمیگرداندواطرافآنموضعدرختهایعظیمبسیارمتراکممیباشدوهیمهبریدهمیفروشندواکثرآنجماعتوفقراومساکینجستجومیکنندوآنچهمیباشدازقطعههاییاقوتبزرگوکوچکمیبرندودرسرکارپادشاهآنجاکهمشهوربهراجهاستمیفروشندوبهدیگرینمیتوانندفروختزیراکهحکمراجهٔ آنجاآناستکهاگربدیگریبفروشندخانهٔ آنراضبطکنندوسیاستکنندونیزمسموعگشتهکهدرزیرزمینیاقوتخوبمیباشدبلکهناصافوخام،چنانچهوقتیراجهٔ آنجاحکمکردکهقطعهایازآنزمینراحفرکنندشایدیاقوتبسیاروقطعههایبزرگخوبآنبرآید. چونحفرکردندقطعههایکوچکبدرنگناصافنرمبرآمدوباوجودآنجمعیهلاکشدندبهسبببویکبریتوابخرهٔ متعفنهلهذاامرکردکهدیگرحفرنکنندوآنچهازبالایزمینبیابندبیاورندونیزدراماکندیگرمانندجزیرهٔ برازیلازارضجدیدجنوبیوجزیرهٔ سیلانوغیرهاکهمعدنیاقوتوغیرهاستبهممیرسدولیکنیاقوتجنوبیآنبخوبیپیکوئینیستهرچندبرازیلیاکثرقطعههایآنصافشفافآبداربزرگمقدارمیباشدولیکنبهصلابتپیکوئینیستهمهالوانآنسرخوزردونیلیوغیرهاوسیلانیبسیارنرموکمرنگمیباشدوازاقسامآنگفتهاندغیرازسرخرمانیتابآتشنداردوبعضیگفتهاندسرخرمانیازآتشرنگینمیشودونیزگفتهاندچونباسفیدآنشائبهٔ سرخیباشدچونبرآتشمعتدلدرظرفسفالیگذارندتمامآنرنگینگردد. بدانکهایناقوالاصلینداردورائحهٔ کریهودودوعرقوروغنمضرلونآناستومالیدنآنبرجذعسوختهوآبسنبادهباعثجلایآناست . (مخزنالادویه ). رشیدیگوید: آتشبیدودکنایهازآناستومجازاًبچهٔ خورشیدوبچهٔ خوررابهمعنیرویویاقوتومانندآنآرند : چهفضلمیرابوالفضلبرهمهملکان چهفضلگوهرویاقوتبرنبهرهپشیز. هرکهیاقوتبخویشتنداردگرانبارنگردد. (کلیلهودمنه ). بلبلنیمکهعاشقیاقوتوزربوم برشاخگلحدیثتقاضابرآورم . خاقانی . کانیاقوتوپسآنگاهوباممکننیست شرحخاصیتآنکانبهخراسانیابم . خاقانی . یاقوتبلورحقهپیشآر خورشیدهوانقابدرده . خاقانی . درگوهرمیزراستویاقوت تریاکمزاجگوهرانرا. خاقانی . معانیشهمهیاقوتبودوزریعنی مفرحزرویاقوتبهبردسودا. خاقانی . خاکدرگاهتدهدازعلتخذلاننجات کاتفاقاستاینکهازیاقوتکمگرددوبا. خاقانی . شدوقتکزنسیمقدومبهارملک درباغتختغنچه